Hemen hemen çevremizde, “Harika!” , “Mükemmel!” , “Muhteşem!” , “Son derece iyi bir iş çıkardın!” gibi aşırı olumlu ve abartılı övgülere şahit olmaktayız. Bu durum, ilk bakışta o kadar da kötü görünmemektedir.
Peki, yağdırılan övgülere maruz kalan bizler (veya çocuklarımız) sonrası için daha iyisini yapabilecek meyiz? Bu sorunun yanıtını vermek için acele etmeyin. Zaten, ne demek istediğimi yazımın sonunda göreceksiniz.
Özellikle özgüveni düşük olduğu düşünülen çocuklarımız için sırf “özgüvenleri daha yüksek olsun” diye aşırı övgüler yağdırmaktayız. Ancak pamuk ipliğine tutunmuş özgüveni düşük çocuklarımız için bu eğilim ters tepebilir.
Şişirilmiş övgü nedir?
Herhangi birimizin özelliklerinin, eylemlerinin, davranışlarının hatta fiziksel görümümüzün yazılı veya sözlü olarak olumlu değerlendirilmesinin karşılığı övgüdür. Şişirilmiş övgü ise herhangi bir özelliğimizin, çok olumlu bir değerlendirmeyi belirten, “İnanılmaz” , “mükemmel” gibi tamlamalarla şişirilmesidir. Yani, “İyi bir iş çıkardın.” övgüsünün şişirilmiş halini, “İnanılmaz derecede iyi bir iş çıkardın.” şeklinde belirtip ne demek istediğimi daha da netleştirmiş olabilirim.
Ebeveynler, çocukların özgüvenini arttırma ve övgü bağlamında yapılan bir araştırmada tüm övgülerin yaklaşık %25’inin abartılı yani şişirilmiş olduğu belirtilmektedir. Bu araştırmada ebeveynlerin, çocuklarının benlik saygısını yükseltmek için abartılı övgülere başvurduğu söz konusudur. Hepimiz, (bizi kaygılandıran) düşük özgüvene sahip çocuklarımızın özgüvenini arttırmak için övgülerin işe yaradığına inanmaktayız. Bundan dolayı da tıpkı bu araştırmada olduğu gibi bilerek ve isteyerek düşük özgüvene sahip çocuğumuz için daha abartılı ve aşırı özgülere başvurmaktayız.
İlgili araştırmada katılımcı ebeveynler düşük benlik saygısına veya özgüvene sahip çocukları için daha abartılı övgülere maruz bıraktıkları ifade edilmektedir. Ayrıca benlik saygısı veya özgüveni düşük olan çocuklara sahip ebeveynler diğer katılımcılara göre iki kat daha fazla abartılı övgüler verdikleri belirtilmektedir.
Daha iyisi için mi daha kötüsü için mi?
Şişirilmiş övgü aslında kendisine verilen kişi hakkında çok yüksek standartlar taşımaktadır. Çocuklarımız abartılı övgü aldıklarında, bu çok yüksek standartları karşılamaya devam etmeleri gerektiğini düşünebilecektir. Benlik saygısı veya özgüveni düşük olan çocuklarımız, bu standartları karşılayamayacaklarından dolayı kaygılanabilir, korkabilir ve bu durumdan kaçınabilirler. Tam tersi benlik saygısı veya özgüveni yüksek olan çocuklarımız da bu standartları karşılayabileceklerini göstermek için bazı zorluklar yaşayabilirler.
Belirtilen araştırmada (tahmin edebileceğimiz gibi) şişirilmiş övgülere maruz kalan düşük benlik saygısı veya özgüvene sahip çocuklarımız, başarısızlık riskinden kaçınmak için daha kolay görevleri veya olguları seçme olasılıkları daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Her ne kadar iyi niyetli olsak da ve itici bir güç olarak düşünsek de şişirilmiş övgüler, benlik saygısı veya özgüveni düşük çocuklarımızda geri tepebilmektedir. Benzer şekilde benlik saygısı veya özgüveni yüksek çocuklarımıza fayda sağlayabileceğini düşündüğümüz şişirilmiş övgüler, bizleri en iyisi olma yolunda hırs dolu çocuklarla karşılaştırabilir.
Şişirilmiş övgü böyleyken biz başka ne yapabiliriz?
Aslında halihazırda sizleri bekleyen cevaplanmamış heyecan verici soruları düşünmekle işe başlayabiliriz.
- Ebeveynler özgüvenleri düşük çocukları abartılı bir şekilde övüyorsa, bu durumun ailedeki diğer çocuklara yansıması nasıl olur?
- Şişirilmiş övgü kardeşler arasında kıskançlık çıkarır mı? Yoksa diğer kardeşler, şişirilmiş övgülere maruz kalmadıkları ve baskı altına alınmadıkları için rahatlarlar mı?
- Özgüveni veya benlik saygısı düşük çocuklar sürekli olarak şişirilmiş övgülere maruz kalırsa onların kişilik yapıları etkilenir mi?
- Şişirilmiş övgüler, daha mı içe kapanık yapar? Yoksa başarısız olma gibi çeşitli kaygıları beraberinde mi getirir?
Sonuç olarak ne olursa olsun, ebeveyn olarak bizler çocuklarımızı övmekten asla vazgeçmeyelim. Ancak ilgili araştırmanın sonuçlarını da dikkate alarak övgülerimizi nasıl dile getirdiğimizi düşünmek bizlere katkı sağlayacaktır. Şişirilmiş övgüler içinde bulunduğumuz çevrede mevcut olsa da hatta bazılarımız için alışkanlık halini almış da olsa artık bunun yerine abartılı olmayan övgüler sunmak bizleri rahatlatacaktır. “Harika” gibi tek bir kelime bile, her zaman harika olamayacaklarından korkan, özgüveni düşük ve pamuk ipliğine tutunan çocuklarımız için oldukça büyük bir sorun haline gelebilir. Övgüye mazhar olmak dileği ile sağlıcakla…
