Bu ayki yazımda kadınlarla ilgili yazmayı seçtim. Keyifli okumalar, sizlerin de söylemek istedikleri varsa yazımın son kısmındaki yorumlarda buluşalım.
Kadının Sanattaki Yeri ve Sesi
Bu aralar ‘Kadının Sesi’ olarak çok fazla atölye ve çalışmalar yaptığımı fark ettim ve bu yazım da ‘Kadının Sanattaki Sesi’ olmasını seçtim. Benim gözümden kültür, sanat ve toplumsal roller üzerine bir yolculuk yapalım mı, ne dersiniz? Kadınlar ve sanat… Bu iki kelime yan yana geldiğinde zihnimde sadece estetik değil, derin ve bazen sancılı bir yolculuk canlanıyor diyebilirim. Hem bir sosyal hizmet uzmanı hem de bir aile danışmanı olarak yıllardır kadınların yaşam hikâyelerine tanıklık ediyorum. Bu hikâyeler bazen kocaman sessizlikle, bazen bir çığlıkla başlıyor. Ama ne olursa olsun, hepsi derinlerde ifade arayışı taşıyor. İşte tam da bu noktada sanat devreye giriyor. Çünkü sanat, bazen konuşamadığımızı anlatmanın, bastırılanı dışa vurmanın en güçlü yolu olabiliyor. Özellikle tarihin tozlu sayfalarındaki ilham veren kadın dönüşüm hikâyelerindeki başrol oyuncularının takdir edilesi sanat hikâyeleri…
Sanat tarihinde kadınlar genellikle ilham perisi ya da izlenen figürler olarak yer aldı da diyebiliriz. Sanatın kadına yapılmış bir üretim olması algısı gibi. Oysa bana göre kadınlar çok daha fazlası. Kültürel yapılar içinde kadın olmak zaten başlı başına bir mücadele alanı. Bir de bu yapının içine “sanat” gibi güçlü ama zaman zaman dışlayıcı bir alan girdiğinde, kadınların sesi daha da kısılabiliyor. Ama yine de, o sesi yükseltenler var; ilham veren kadın değil, ilham olan kadınlar…
Toplumsal Cinsiyet Rolleri
Kültürel zorluklara değinmişken malum konumuz toplumsal cinsiyeti de biraz yazmalıyım sanıyorum. Toplumun hepimize roller yüklediği ve bazen de hayatımızın başrolü olamadığımız hissine kapılıp gidebiliyoruz. Kadınsan şefkatli, uyumlu, sessiz olman bekleniyor. Erkeksen güçlü, dışa dönük, kontrolü elinde tutan bir figür ol deniliyor. Ama gerçek hayat bu kadar keskin çizgilerle yürümeyecek bir alan bence. Kadınlar da öfkeleniyor, susmak istemiyor, üretmek istiyor, var olmak istiyor. İşte bu noktada sanat, bu rollerle yüzleşmenin ve onları sorgulamanın çok güçlü bir aracı hâline geliyor diyebilirim. Sanatın böyle bir gücü var. Sadece üretmek değil mesele, görünür olmak. “Ben de buradayım” diyebilmek. Toplumsal cinsiyet rolleri çoğu zaman bu sesi kısıyor, ama sanat o sesi geri getiriyor. Hem de çok ama çok güçlü bir şekilde.
Kadınlarla yaptığım çalışmalarda çok net gördüğüm bir şey var: Kendini ifade etmeye başladığı anda bir kadının bakışı değişiyor. Bir resim atölyesinde fırçayı eline alan bir kadının geçmiş travmalarını renklerle anlatması, bir başka kadının ilk kez kendi hikâyesini yazarak görünür hâle gelmesi. Hepsi birer özgürleşme alanı.
Sanatla Güçlenen Kadınlar
Yıllar içinde farklı alanlarda pek çok eğitim alma şansım oldu. Üretkenliği ve kendini ifade etme becerilerini geliştirmeye yönelik eğitimler, sanatla terapiye dair atölyeler, yaratıcı drama uygulamaları, öyküleme, canlandırma, yaratıcı drama, resim ve sembollerle çalışma gibi pek çok yaklaşımı öğrenip deneyimleme fırsatı buldum. Bu yöntemlerin özellikle kadınlarla yaptığım bireysel ve grup çalışmalarında ne kadar etkili olduğunu defalarca gördüm. Hâlâ da görmeye devam ediyorum. Bu nedenle sanat ve üretkenlik sadece estetik bir uğraş değil; içsel bir dönüşüm alanı. Her eğitimim, her atölyemde en çok vurguladığım bir gerçek. Bazı kadınlarla birlikte hayal panoları yaptık, bazılarıyla beden farkındalığını artıran müzikli çalışmalar yaptık. Kimi zaman yazı yoluyla, kimi zaman renklerle, kimi zaman da sessizce ama çok derin bir yerden geldi duygular… Ve her seferinde bir şey değişti. Bir içgörü doğdu, bir adım atıldı, bir yük hafifledi. Benimle paylaşılanlar hep bu yönde oldu. Sessiz dönüşüm hikâyelerinin de olduğuna eminim.
Sanatı destekleyen bu üretken çalışmaların ortak noktası şu: Kadına kendi sesini, bedenini, duygusunu fark ettiriyor. O ses duyuldukça kadın kendini daha net ifade etmeye başlıyor. Bir mandala boyarken renklerle konuşuyor ya da bir somatik dansla bedeniyle iletişim kuruyor, mucize gibi. Kendini ifade eden kadın da güçleniyor. Bu güçlü kadın imajının çok dışında bir şey tabii ki. Başka bir yazımda belki bunu uzun uzun anlatırım. Bu yüzden ben çalışmalarımda kadınların sadece konuşarak değil, sanatla, üretimle, hareketle de iyileşmesine alan açmaya çalışıyorum. Her kadın bir hikâye taşıyor. Ve bazen bu hikâyeyi anlatmak için bir cümleye değil, bir renge, bir harekete, bir melodiyi dinlemeye ihtiyaç duyuyor. Benim yolculuğum da tam olarak bu noktada anlam kazanıyor. Kadınların içindeki sesi duyurabildikleri alanlar oluşturmak… Sanat bunun için çok güçlü bir kapı.
Bu yazıyı okuyan herkese bir çağrım var: Sanatı sadece “yeteneği olanların işi” olarak görmeyin. Sanat, insanın kendine yaklaşma biçimidir. Özellikle biz kadınlar için görünmez olanı görünür kılmanın en basit yolu bile olabilir. Belki bir gün siz de bir fırça alır, bir melodiye kulak verir ya da sadece bir hikâye yazarsınız… Doğru mu yapıyorum, yanlış mı diye kendinizi yargılamadan o üretkenliğinizi kucaklarsınız. Ve orada kendinizle karşılaşırsınız.
Sevgiler.
