Geçtiğimiz günlerde Sağlık Hizmetlerinde Tanıtım ve Bilgilendirme Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu değişiklikle birlikte 2023 tarihinde aynı isimle yayımlanan yönetmelik yürürlükten kaldırılmış oldu. Anılan yönetmelik aslında sağlık alanında daha evvelden de zikredilmiş olan bazı kuralları etraflıca düzenledi. Yönetmelik hakkında ve sağlık çalışanlarının özellikle sosyal medyada ne şekilde davranacağı konusunda çokça yazılıp çizildi. Biz de bu konuya açıklık getirmekte fayda görmekteyiz.
Teknoloji alanındaki gelişmeler sosyal medyayı hayatımıza soktu. Zamanla sosyal medyada var olmak o denli önemli hale geldi ki hemen her sektördeki reklamlar, tanıtımlar çoğunlukla sosyal medya aracılığıyla yapılır oldu. Sağlık çalışanları da tanınırlıklarını artırmak, mesleki becerilerini ortaya koymak için sosyal medyada var olmaya başladı.
Hekimler ve diğer sağlık çalışanlarının sosyal medya kullanımına geçmeden evvel öncelikle sağlık hizmetinin niteliği gereği bir kamu hizmeti sayıldığından, bu nedenle de hekimlerin reklam yapmasının yasa koyucu tarafından yasaklandığından bahsetmek gerekir. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi m.8’e göre; hekimler ve diş hekimleri, faaliyetlerine ticari bir görünüm veremezler. Yani hekimler ve diş hekimleri açık veya örtülü reklam yapamazlar. Bununla birlikte mevzuat, tanıtım ve bilgilendirme yapılmasına izin vermektedir. Bu tanıtım ve bilgilendirmenin ne şekilde yapılacağı konusunda ise bazı kurallar konulmuştur. Buna göre; bu tanıtım ve bilgilendirmelerde:
- Doğruluğu bilimsel ve klinik olarak kanıtlanmamış, yerleşik hale gelmemiş ve Bakanlıkça tıbbi işlem olarak düzenlenmemiş tedavi metotlarına yer verilemez;
- Hastaların sunulan sağlık hizmetinden memnun kaldığına dair teşekkür izlenimi oluşturan paylaşım yapılamaz;
- Hastayı sağlık mesleği mensubuna veya sağlık kuruluşuna doğrudan ya da dolaylı yönlendirecek içerik olamaz;
- Verilen sağlık hizmetinin ya da hizmete konu olan malın diğerlerinden farklı ya da üstün olduğu algısını oluşturacak şekilde paylaşım yapılamaz;
- Tedavinin etkilerini kıyaslayıcı ve talep oluşturan nitelikte öncesi ve/veya sonrası görseller paylaşılamaz.
Görüldüğü üzere hekimlerin paylaşım konuları oldukça sınırlanmıştır. Özellikle estetik cerrahisinde ve diş hekimliğinde öncesi/sonrası şeklinde görsel paylaşım yaparak mesleki beceriyi ortaya koymak çok yaygınken yönetmelik bunu yasaklamıştır.
Peki ne şekilde bir paylaşım yapılabilir? Yönetmeliğe göre; hasta kabulüne başlandığı, hangi alanlarda hizmet verildiği, varsa akademik unvan ve adres ile iletişim bilgileri paylaşılabilir. Hangi alanda hizmet veriliyorsa o alandaki koruyucu ve geliştirici bilgiler paylaşılabilir. İlaveten görsel paylaşımından önce hastanın yazılı rızasının alınması şarttır. Hasta paylaşımdan önce görseli görme hakkına sahiptir. Hasta vermiş olduğu rızayı her zaman geri alabilir. Genel ahlak kurallarına aykırı, kamu sağlığı ile esenliğine tehdit oluşturan, kişi hak ve hürriyetlerini zedeleyen, hastanın özel ya da sosyal yaşamını istismar edici, toplumu endişeye sevk edici veya yanıltıcı biçimde görüntü ve ifadelere yer verilemez. Görsellerde düzeltme, yanıltıcı makyaj yapılamaz, görsel gerçeğe uygun olmak zorundadır. Kayıt tarihi bulunması zorunludur. Görsel sosyal medyada paylaşılmışsa hekim bu paylaşımı yoruma kapatmak zorundadır, ücretli ya da sponsorlu içerik olarak paylaşılamaz. Ayrıca görsel paylaşılması konusunda rıza verilmesi sağlık hizmetinde indirim sebebi olamaz. Görseller vücudun mahrem bölgelerine dair olamaz, ameliyathanede ya da tıbbi girişim esnasında görsel paylaşılamaz. Hekimler bir diğer meslektaşından daha iyi hizmet verdiğine, daha üstün cihazlara sahip olduğuna, personel çalıştırdığına vs. dair görsel paylaşamaz.
Aslında bu kurallar, 2016 yılında Türk Tabipler Birliği tarafından yayımlanan Hekimler ile Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Elektronik Ortamlardaki Paylaşımlarına İlişkin Kılavuz’da da kısmen mevcuttur. Kılavuzda hasta mahremiyetine önem verilmesi gerektiği, bu bağlamda sır saklama yükümlülüğüne uygun davranılacağı, tedavi öncesi ve sonrasına ait görsellere yer verilemeyeceği, hekimlerin hastaları ve hasta yakınlarını yanlış yönlendirici ifadeler kullanamayacağı belirtilmektedir. Kılavuzda ayrıca hekimlerin hastalarına dair yaptıkları sosyal medya paylaşımlarında hasta kabulüne başlandığı, adres ve kimlik bilgisi ile uzmanlık alanı bilgisi dışında bir bilgi paylaşılamayacağı da yer almaktadır. Bununla birlikte hekimin koruyucu ve bilgilendirici içerik paylaşabileceği ancak bu paylaşımlarda da “sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için doktorunuza başvurunuz” şeklinde hastaların yanlış kanıya varmasını önleyecek bir açıklama yapmasına da yer verilmesi gerektiği belirtilmektedir.
Bu kurallara riayet edilmemesinin yaptırımı nedir? İdari denetimler İl Sağlık Müdürlüğü bünyesinde kurulan komisyonlarca yapılır. 1219 Sayılı Tababet ve Şuabat Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun uyarınca uyarma, idari para cezası ve meslekten geçici süreyle men cezası verilebilir. Eğer suç oluşturan bir paylaşım söz konusu ise TCK uyarınca işlem yapılabileceği gibi 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarınca ilgili içeriklerin erişime engellenmesi de mümkündür.
