Çocukların dil, kavramsal ve bilişsel gelişimleri açısından bebeklik dönemlerinden itibaren kitaplarla ilişki kurmaları oldukça önemlidir. Çocukların öğrenme süreçlerinin desteklenmesi ve zihinsel duyularının gelişebilmesi için, her yaş grubu için uygun kitapların titizlikle seçilmesi gerekmektedir. Yapılan araştırmalar, çocuklarına erken dönemden itibaren düzenli olarak kitap okuyan ebeveynlerin çocuklarının dil gelişimlerinin ve akademik başarı düzeylerinin, kitap okunmayan çocuklara kıyasla belirgin şekilde yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Çocuğun gelişim özelliklerine uygun şekilde seçilecek kitaplar, hem öğrenmeyi desteklemekte hem de erken yaşlardan itibaren okuma sevgisinin oluşmasına katkı sağlamaktadır.
0–12 Ay
Bu dönemde bebekler, nesnelerin kaybolması ve yeniden ortaya çıkması gibi temel bilişsel süreçleri fark etmeye başlarlar. Bu nedenle:
- Hareketli ve sürpriz öğeler içeren kitaplar (aç–kapa kapaklar, ortaya çıkan hayvan figürleri, hareket eden nesneler vb.),
- Sesli ve işitsel uyarıcılar barındıran kitaplar,
- Bebeklerin ağızlarına götürme davranışları göz önünde bulundurularak kalın karton (hardback) ya da kumaş türü güvenli materyallerden üretilmiş kitaplar tercih edilmelidir.
1–3 Yaş
Bu yaş aralığındaki çocuklar ilk kelimelerini öğrenmekte ve çevrelerindeki nesneleri tanımaya başlamaktadır. Bu nedenle:
- Nesneleri tek tek tanıtan, ilk kelimelerin öğretimine uygun nitelikte hazırlanmış kitaplar,
- Dil gelişimini destekleyen, kavram öğretimi açısından zengin içerikler,
- Dokunsal ve işitsel uyarıcılar içeren, örneğin tüylü bir ördek figürüne sahip veya üzerine basıldığında “vak vak” sesi çıkaran kitaplar,
- Üç boyutlu ve hareketli kitaplar
kullanılabilir. Bu tür kitaplar, çocukların nesneleri somutlaştırarak öğrenmesine yardımcı olur.
4 Yaş ve Okul Öncesi Dönem
Bu dönemde çocuklar, olaylar arasında bağ kurma ve basit hikâye örüntülerini takip edebilme becerisine ulaşırlar. Bu nedenle:
- Karakterler içeren, olay örgüsü bulunan, günlük yaşamı, rutinler,duyguları (okul, aile, kreş, parkta bir gün vb.) anlatan hikâye kitapları,
- Yazı miktarının az, görsellerin ise daha baskın olduğu kitaplar,
- Gündelik yaşam dilini yansıtan sade, fakat akıcı metinlere sahip kitaplar,
- Öz bakım becerilerini destekleyici, çocukların günlük yaşamda karşılaşabileceği durumları modelleyen hikâyeler
tercih edilebilir.
Bunun yanı sıra çocuğun hayal gücünü besleyen, çocuğun duygu ihtiyacına göre temas eden, soru sormaya ve düşünmeye teşvik eden kitaplar oldukça değerlidir. Yazısız kitaplar, çocukların yalnızca çizimlere bakarak hikâyeyi kendi kurguları doğrultusunda oluşturabilmelerine olanak sağladığı için dil becerilerinin gelişmesine önemli katkı sunar. Kitaplarda verilmek istenen mesajların doğrudan değil, hikâye akışı içinde fark ettirilerek iletilmesi gerekmektedir.
Okula Başlayan Çocuklar İçin
Bu yaş grubunda tercih edilecek kitaplar mutlaka önce ebeveyn tarafından okunmalı ve içerik açısından değerlendirilmelidir. Söz konusu kitaplar:
- Değişen dünya düzeni ile birlikte güncel psikolojik ve pedagojik yaklaşımlar dikkate alınarak hazırlanmış,
- Toplumsal cinsiyet eşitliği, iyilik, kötülük, duygular, korkular, zorbalık gibi kavramları içeren; empati kurmayı destekleyen ve öğretici bir çerçeve sunan,
- Pedagojik açıdan uzmanlar tarafından gözden geçirilmiş,
- Metin ve görsellerin birbiriyle uyum içinde olduğu,
- Doğa, bilim ve hayvanlar hakkında bilgi veren; resim oranının azalıp metinlerin yoğunlaştığı kitaplar,
- Çocukları düşünmeye, sorgulamaya ve yorum yapmaya yönelten nitelikte kitaplar
olmalıdır.
Bebeklik döneminden itibaren çocuğun gelişim özelliklerine uygun şekilde seçilen kitaplar, yalnızca zihinsel ve duygusal gelişimlerini desteklemekle kalmaz; aynı zamanda kitaplara karşı doğal bir ilgi ve sevgi oluşmasını sağlar. Erken yaşta kazanılan bu olumlu deneyimler, çocukların okuma kültürünü içselleştirmelerine zemin hazırlarken kitapla kuracakları uzun soluklu ve değerli bağın da ilk adımlarını oluşturur.
