Evcil kedilerin ortalama yaşam süresi, gelişen beslenme ve koruyucu hekimlik uygulamaları sayesinde son yıllarda belirgin şekilde uzamıştır. Bu durum, veteriner hekimlikte “geriatrik hasta” kavramının önemini artırmıştır.
Genel kabul gören sınıflamaya göre, 10 yaş üzeri kediler geriatrik olarak değerlendirilir. Ancak yaşlılık, kronolojik bir tanım olmaktan çok, fizyolojik fonksiyonların kademeli olarak azalmasıyla karakterizedir.
Kediler, doğaları gereği ağrı ve rahatsızlık belirtilerini gizleme eğilimindedir; bu nedenle yaşlanmaya bağlı değişiklikler çoğu zaman hasta sahipleri tarafından fark edilmez.
- Fizyolojik Değişiklikler
Yaşlanma süreci, tüm sistemlerde yapısal ve fonksiyonel farklılıkların kademeli olarak ortaya çıkmasıyla seyreder.
1.1. Renal Sistem
Kronik böbrek hastalığı (KBH), yaşlı kedilerde en sık gözlenen metabolik hastalıklardan biridir.
Glomerüler filtrasyon hızının azalması, idrarın konsantre edilememesi ve azotlu atık ürünlerin birikimiyle karakterizedir. Klinik belirtiler genellikle poliüri, polidipsi, iştahsızlık ve kilo kaybı şeklinde ortaya çıkar.
Erken tanı için düzenli biyokimyasal analizler (üre, kreatinin, SDMA) ve idrar yoğunluğu ölçümü büyük önem taşır.
1.2. Endokrin Sistem
Yaşlı kedilerde hipertiroidizm ve diabetes mellitus sıklığı artar.
Hipertiroidizm genellikle aşırı iştaha rağmen kilo kaybı, huzursuzluk ve taşikardi ile karakterizedir.
Diyabetes mellitus ise polidipsi, poliüri ve kilo kaybı ile kendini gösterir.
Bu nedenle 10 yaş üzeri kedilerde rutin total T4 ve glukoz ölçümleri önerilir.
1.3. Kas-İskelet Sistemi
Dejeneratif eklem hastalıkları (özellikle osteoartrit), yaşlı kedilerde sık görülür ancak çoğu zaman davranışsal değişiklikler şeklinde kendini belli eder.
Kedi artık yüksek yerlere zıplamaktan kaçınır, tüy temizleme davranışında azalma gözlenir veya merdiven çıkmada isteksizlik gelişir.
Tedavi, ağrı yönetimi, vücut ağırlığının kontrolü ve eklem destekleyici nutrasötiklerin kullanımı ile planlanır.
1.4. Gastrointestinal ve Diş Sağlığı
Diş eti iltihapları, diş taşı ve rezorptif lezyonlar yaşlı kedilerde yaygındır.
Bu durum kronik ağrıya, beslenme güçlüğüne ve kilo kaybına neden olabilir.
Düzenli oral muayene, dental radyografi ve profesyonel diş temizliği geriatrik bakımın ayrılmaz parçasıdır.
1.5. Kardiyovasküler Sistem
Miyokardiyal fibrozis ve hipertrofik kardiyomiyopati (HCM), ileri yaşta artış gösterir.
Fizik muayenede üfürüm, taşikardi veya ritim bozukluğu tespit edildiğinde ekokardiyografi ile değerlendirme yapılmalıdır.
- Nörolojik ve Davranışsal Değişiklikler
Yaşlanmaya bağlı bilişsel disfonksiyon sendromu (CDS), kedilerde demans benzeri bir tabloya neden olabilir.
Disoryantasyon, gece miyavlamaları, uyku-uyanıklık döngüsünde bozulma, tuvalet alışkanlıklarının değişmesi gibi semptomlarla seyreder.
CDS tedavisinde çevresel düzenleme, rutinlerin korunması ve bazı nöroprotektif takviyeler (L-karnitin, antioksidanlar) yararlı olabilir.
- Geriatrik Muayene ve Tarama Protokolü
Yaşlı kedilerde erken tanı ve önleyici yaklaşım, yaşam kalitesini belirgin şekilde artırır.
Altı ayda bir yapılması önerilen rutin kontroller:
- Fizik muayene (vücut kondisyonu, kas kitlesi, oral muayene, kardiyak auskültasyon)
- Tam kan sayımı ve biyokimyasal analiz
- İdrar analizi (özgül ağırlık, proteinüri, sediment)
- Tiroit profili (Total T4)
- Gerekli durumlarda ultrasonografi ve radyografi
Beslenme, vücut kondisyon skoruna göre yeniden düzenlenmeli; yaşlı kediler için formüle edilmiş, düşük fosforlu ve yüksek sindirilebilirlikte diyetler tercih edilmelidir.
- Hasta Sahibi Eğitimi
Veteriner hekimin görevi yalnızca teşhis koymak değil, hasta sahibini yaşlılık süreci hakkında bilinçlendirmektir.
Aşağıdaki noktalar özellikle vurgulanmalıdır:
- Yaşlı kedilerde davranış değişiklikleri genellikle hastalığın ilk belirtisidir.
- Ev içi konfor alanı düzenlenmeli (daha alçak yataklar, kolay erişilebilir tuvalet alanları).
- Günlük su tüketimi, iştah ve kilo yakından izlenmelidir.
Hasta sahipleri, kedinin hâlâ “oyun oynamak istememesi” veya “daha fazla uyuması” gibi değişimleri yaşlılığa bağlamamalı; bunun altında medikal bir neden olabileceği bilinmelidir.
Sonuç
Yaşlanma, önlenebilir bir süreç değildir; ancak yönetilebilir bir süreçtir.
Veteriner hekim olarak amacımız, yaşlı kedilerin kalan yaşam dönemini yalnızca uzatmak değil, nitelikli ve konforlu hale getirmektir.
Düzenli muayene, erken tanı, uygun beslenme ve çevresel uyumun sağlanması; geriatrik kedilerde yaşam kalitesini belirleyen temel faktörlerdir.
