Dikkat eksikliği, özellikle “inattentive” tipi belirtiler gösteren öğrenciler öğretim sürecinde önemli güçlüklerle karşılaşabilirler. Bu öğrenciler, dikkatlerini sürdürmede, yönergeleri tamamlamada, görevleri organize etmede ve zaman yönetiminde zorluk yaşarlar. Bu tür güçlükler, öğrencinin akademik başarıya ulaşmasını engellemekle kalmaz, aynı zamanda sınıf genelinde öğretmen üzerindeki stres düzeyini ve sınıf düzenini de bozabilir.
Öğretmenler çoğu zaman bu öğrencileri “dikkatsiz”, “umursamaz” gibi olumsuz etiketlerle değerlendirirler; oysa doğru yönlendirme ile bu öğrenciler de sınıfın aktif, başarılı üyeleri haline gelebilir. Bu makalede, özellikle sınıf öğretmeninin elinde olan kontrol alanları (düzen, strateji, iletişim) göz önünde bulundurularak, dikkat eksikliğine sahip öğrencileri “kazanmaya” yönelik yol haritası önerilmektedir.
“Sınıfta Bireyselleşme ve Öğrenme Üzerine” ile “Yavaş Öğrenen Öğrencilere Yönelik Destekleyici Uygulamalar” başlıklı yazılarımı okuduysanız, bu yazılar öğretmen perspektifine bir dayanak olarak alınmıştır. Bu bağlamda küçük bir hatırlatma olarak sunmak istediğim kuramsal temelleri ve literatürleri sizinle paylaşmak istiyorum.
Davranışsal Temeller: Öğrenci davranışlarını yönlendirmede hem öncül hem sonuçsal stratejiler etkilidir. Bu tekniklerin birlikte ya da bağımsız olarak kullanılması, dikkat eksikliğine sahip öğrencilerde problem davranışların azaltılmasında etkilidir. Meta-analiz çalışmalarında, sonuçsal tekniklerin etkisi özellikle yüksek bulunmuştur.
Evrensel Öğrenme Tasarımı (UDL): UDL yaklaşımı, her öğrencinin güçlü ve zayıf yönlerini göz önüne alarak çoklu yollarla öğrenmeye fırsat tanır. Dikkat eksikliği olan öğrenciler için bu yaklaşım, ders içeriklerinin farklı formatlarda sunulmasını ve esnek değerlendirme yöntemlerini içerir.
Sınıf Müdahaleleri ve Strateji Etkinlikleri: Sınıf düzeyinde yapılan müdahaleler, dikkat eksikliğine sahip öğrencilerin davranışlarını olumlu yönde etkileyebilir. Bu tür müdahaleler yalnızca hedef öğrenciye değil, sınıfın tamamına da olumlu etki yapabilir. Ayrıca, işbirlikçi stratejiler (ör. akran desteği) de etkili bulunmuştur.
Öğretmen Yeterliliği: Öğretmenlerin dikkat eksikliği konusundaki bilgi düzeyleri ve tutumları, bu öğrencilerle çalışmadaki başarıyı doğrudan etkiler. Bazı öğretmenler kendilerini bu konuda yeterli hissetmez ya da kullandıkları stratejilerin hangisinin işe yaradığını anlamakta zorlanır.
Sınıf Öğretmeni İçin Uygulama Modeli
- Hazırlık ve Tanı: Öğrenciyi daha iyi anlamak, gözlem yapmak ve aile ile iş birliği kurmak.
- Ortam Düzenlemesi: Gürültüsüz, dikkat dağıtmayan sınıf düzeni sağlamak.
- Öğretim Stratejileri: Görevleri küçük parçalara bölmek, çoklu öğrenme yöntemleri kullanmak.
- Davranış Yönetimi: Olumlu pekiştirme, kuralları netleştirme, öz düzenleme becerileri kazandırma.
- İzleme ve Geri Bildirim: Süreklilik sağlamak, öğrenciye ve veliye düzenli geri bildirim vermek.
- Tartışma ve Değerlendirme: Bu model, öğrencinin bireysel ihtiyaçlarına cevap verirken sınıf düzenine de zarar vermez. Ancak büyük sınıf mevcutları, öğretmenin kaynak sınırlılığı gibi zorluklar süreci etkileyebilir. Bu nedenle stratejiler sürekli izlenmeli, uyarlanmalıdır.
Dikkat eksikliği yaşayan öğrencileri sınıfta “kazanmada” sınıf öğretmeninin rolü oldukça kritiktir. Bu öğrencilerin ihtiyaçları doğru yönlendirme, sınıf yönetimi stratejileri ve öğretim yaklaşımı ile karşılanabilir. Sonuç olarak, dikkat eksikliği bir engel değil, doğru yaklaşımla bir farklılık olarak ele alınabilir.
Her çocuk bir dünyadır, doğru anahtar bulunduğunda kapılar rahatlıkla açılır.
Kaynakça
- Gaastra, G. F., et al. “The Effects of Classroom Interventions on Off‑Task and Disruptive Classroom Behavior in Children with Symptoms of ADHD: A Meta‑Analytic Review.” PLOS ONE, vol. 11, no. 2, 2016, e0148841.
- Imeraj, A., et al. “The Relation Between Classroom Setting and ADHD Behavior in Children With ADHD Compared to Typically Developing Peers.” Journal of Attention Disorders, [yayın tarihi], PMC.
- KeriLyn. “Understanding and Supporting ADHD in the Classroom.” Northwest Journal of Teacher Education, vol. 16, no. 1, [yayın tarihi].
- Plamondon, A., & Martinussen, R. “The Impact of Inattention, Hyperactivity/Impulsivity Symptoms, and Executive Functions on Academic Outcomes in Children with ADHD.” Frontiers in Psychology, 2017.
- Szép, Anna, et al. “Facilitators and Barriers of Teachers’ Use of Effective Classroom Management Strategies for Students with ADHD.” Sustainability, vol. 13, no. 22, 2021, 12843.
