Anksiyete kelimesi “sıkıca bastırmak, boğazını sıkmak, sıkıntı ve tasa” anlamlarına gelen “angh” kökünden türemiştir ve bu kök Hint-Germen dil ailesine aittir. Anksiyete ile ilgili yazılı en eski kanıt, M.Ö. 3000 yıllarına tarihlenen Gılgamış Destanı’nda bulunur. Bu destanda, Gılgamış karakteri kendi ölümsüzlüğü hakkındaki kaygılarını dile getirmektedir.
Kaygı, endişe veya anksiyete, bireyin hoşnutsuzluk hissiyle karakterize olduğu, genellikle sinirsel davranışlarla – örneğin, ileri geri hareket etme – eşlik eden, subjektif olarak yaşanan rahatsız edici bir duygusal durumdur. Bu, özellikle beklenen olaylara karşı bireyin içsel olarak yaşadığı, genellikle olumsuz olarak algılanan, yoğun bir endişe veya dehşet hissidir[1].
Kaygı, genellikle bireyin öznel olarak tehditkar olarak algıladığı durumlara karşı gösterdiği aşırı ve genelleştirilmiş bir tepki şeklinde tanımlanır ve bu durum, odaklanmamış bir huzursuzluk ile endişe hissi ile karakterizedir[2]. Anksiyete durumlarında sıkça rastlanan semptomlar arasında kas gerginliği, huzursuzluk, yorgunluk ve konsantrasyon güçlüğü yer alır. Kaygı, algılanan ani bir tehdide karşı verilen korku tepkisi ile yakından ilişkilidir, fakat anksiyete daha çok gelecekteki olası tehditlere yönelik bir beklenti durumunu ifade eder. Kaygı yaşayan bireyler, geçmişte kaygı uyandıran durumları tekrar deneyimleme endişesiyle bu tür durumlardan kaçınma eğilimi gösterebilirler. Terleme, titreme, çarpıntı gibi fizyolojik belirtiler gözlenebilir. Kaygı, aynı zamanda rezil olma veya komik duruma düşme korkusu gibi, genellikle belirsiz ve tanımlanamayan bir gerginlik durumu ile ilişkili bilişsel unsurları da içerir. Bu durum, kavramsal, bedensel, duygusal ve davranışsal bileşenleri kapsayan bir yapı olarak değerlendirilir. Fizyolojik etkiler arasında, kan basıncı ve kalp atış hızında artış, terleme, ana kas gruplarına kanın ani akışı nedeniyle gerginlik, bağışıklık ve sindirim sistemlerinin işlevlerinde yavaşlama bulunur. Ek olarak, mide bulantısı, el ve ayaklarda soğukluk, titreme, üşüme, ağız kuruluğu, yutkunma zorluğu, mide bulantısı, ani tansiyon düşüşü ve ölüm korkusu gibi fiziksel belirtiler de kaygı durumunda ortaya çıkabilir.
Emosyonel düzeyde, kaygı bireylerde korku ve panik hissine yol açar ve genellikle kişiyi her durumu olası en olumsuz perspektiften değerlendirmeye iterek moral seviyesini önemli ölçüde düşürür. Davranışsal açıdan incelendiğinde, bireyler anksiyete kaynaklarından uzaklaşma veya kaçınma eğilimi gösterirler. Ancak, kaygıyı yalnızca patolojik bir durum olarak nitelendirmek eksik bir yaklaşım olurdu. Bu duygu, korku, öfke, üzüntü ve mutluluk gibi, insanların hayatta kalma mekanizmaları ile entegre temel duygusal tepkilerden biri olarak kabul edilir. Bu temel duygulanımlar, insanların çevrelerine uyum sağlamaları ve potansiyel tehlikelere karşı korunmaları açısından önemli işlevlere sahiptir[3].
Her birey, yaşamın doğal bir unsuru olarak, zaman zaman hastalık belirtisi olmadan da anksiyete yaşayabilir. Yine de, bazı durumlarda anksiyete, altta yatan somatik ya da psikiyatrik hastalıkların bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir[4].
Anksiyete ve depresyon ile ilişkili nöroanatomik yapılar
Anksiyetenin, hem normal hem de patolojik formları, esasen santral sinir sistemi kaynaklıdır. Limbik sistem, beyindeki subkortikal yapılar arasında yer alır ve talamus, hipotalamus, hippokampus, pineal bez, hipofiz bez ve amigdala gibi nöroanatomik oluşumları içerir. Bu sistem, duygusal düzenleme ve bellek işlevleri açısından merkezi bir öneme sahiptir, dolayısıyla anksiyete mekanizmalarının anlaşılmasında kritik bir yere sahiptir. Limbik sistemdeki bu yapılar, duygusal yanıtların ve bellek süreçlerinin modülasyonunda esas roller üstlenirler[5].
REFERANSLAR
[1] Pesen A, Mayda AS. Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Depresyon, Anksiyete, Stres Düzeyleri ve İlişkili Faktörler. Sakarya Medical Journal. 2020.
[2] Kafes AY. Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları Üzerine Bir Bakış. Humanistic Perspective. 2021;3(1):186-94.
[3] TAHİR ÖZAKKAŞ MD, Ph.D,. <anksiyetebozukluklarivetedavisi.pdf>.
[4] Anksiete 2023 [Available from: https://tr.wikipedia.org/wiki/Anksiyete#cite_note-2.
[5] Uzbay T. anxiety and neurobiology. 2004.
