YÜCE ve YAKIN
İnsan ruhu, karmaşık ve derin bir labirenttir; tıpkı birbirine dolanan iki kıvrım gibi aşkın farklı boyutlarını barındırır. Bu iki kıvrım, bir yanda göğe yönelen, yüceliğe ve kutsallığa ulaşan ilahi aşk, diğer yanda yeryüzüne bağlı, bedensel ve duygusal arzuları besleyen dünyasal aşk olarak kendini gösterir.
İlahi aşk, ruhun en yüksek potansiyelini ortaya çıkarır. Sabır, fedakârlık ve bağlılık gerektirir; insanı kendi sınırlarının ötesine taşır. Bu kıvrımda ruh, Tanrı’ya, doğaya veya evrensel değerlere açılır ve kendini evrensel bir bütün içinde hisseder.
Dünyasal aşk ise ruhu burada ve şimdiye bağlar. Bedensel, duygusal ve toplumsal boyutlarıyla hayatı zenginleştirir; bazen yoğun, bazen yumuşak ama her zaman canlıdır. Bu kıvrımda ruh, deneyim yoluyla öğrenir, arzularla şekillenir ve dünyayla bütünleşir.
Ruhun bu iki kıvrımı, birbirini tamamlayan ama bazen çatışan bir dans gibidir. İlahi ve dünyevi aşk, insanın hem yücelmesine hem de hayatın tadını hissetmesine olanak tanır. Anlamak, dengeyi kurmak ve her iki kıvrımın değerini fark etmek, aşkın gerçek anlamını kavramanın anahtarıdır.
Ruhun iki kıvrımı, göğe ve yere doğru uzanan bir nehir gibi akar; biri yüceliğe, öteki dünyaya dokunur. İlahi aşk ruhu arındırırken, dünyasal aşk ona hayatın dokusunu hissettirir. İnsan, bu iki kıvrım arasında yol alırken öğrenir: aşk ne yalnızca kutsaldır ne de sadece arzudur. O, hem kalbin doruklarında hem de günlük hayatın basit anlarında kendini gösterir; insanın bütün varlığını saran, hem ilham veren hem de dokunan bir deneyimdir.
Aşk, insan ruhunun en karmaşık ve büyüleyici deneyimlerinden biridir.
“Yüce ile Yakın” kavramları, aşkın iki boyutunu simgeler: bir yanda ruhu göğe taşıyan, evrensel ve ilahi bir tutku; diğer yanda kalbi ve bedeni saran, sıcak ve samimi bir dünyevi yakınlık.
Yüce olan insanı kendinden çıkarır, ruhu yüceltir ve yüksek ideallere yönlendirir. İlahi aşk sabır, fedakârlık ve manevi derinlik ister; insanı zaman ve mekânın ötesine taşır, evrensel bir bütünlüğün parçası hâline getirir.
Yakın olan ise dünyayı, bedeni ve duyguları hatırlatır. Dünyevi aşk, somut ilişkilerde kendini gösterir; tutkuların, arzuların ve insanın “şimdi”yi hissetmesinin ifadesidir. Bu yakınlık, insanın dünyadaki varlığını anlamasına ve deneyimlemesine olanak tanır.
“Yüce ile Yakın” arasındaki denge, aşkın özünü anlamanın anahtarıdır. İlahi ve dünyevi aşk birbirini tamamlar; biri olmadan diğeri eksik kalır. İnsan, bu iki boyut arasında gezinerek hem ruhun doruklarına ulaşır hem de hayatın sıcak dokusunu hisseder.
Aşk, insan ruhunun en derin, en dokunulmaz köşesinden doğan kutsal bir duygudur. Kimi zaman bir bakışta yanar yürek, kimi zaman bir secdede gözyaşına dönüşür. Aşkın bir yüzü toprağa, diğer yüzü göğe bakar. Biri fâni, diğeri Bâkî olana yöneliktir.
İşte bu yüzden aşk, hem dünyayı anlamanın hem de ilahi sırra yaklaşmanın en güçlü yoludur.
İlahi aşk, yüreğin Yaradan’a duyduğu tarifsiz bir özlemdir. Bu aşk ne bir bedene ne bir zamana bağlıdır. O, her nefeste Yaradan’ı arayan kalbin feryadıdır. Mevlânâ’nın dediği gibi:
“Aşık, maşukunun izini her şeyde arar; bir çiçekte, bir kuşun ötüşünde, bir damla gözyaşında…”
İlahi aşk yalnızca ibadetlerle sınırlı değildir. O, bir yetimin başını okşamakta, bir mazluma umut olmakta, bir nefeslik şükürde gizlidir. Bu aşk, insanı benlikten uzaklaştırır, “ben” yerine “O”na teslim olmayı öğretir.
İlahi aşk bambaşkadır. Bu aşkta ne mekân vardır ne de zaman; ne yüz ne de zahiri güzellik… Burada yalnızca Yaradan’a yönelmiş saf bir sevgi vardır. İnsan kalbini Allah’a açtıkça, tüm varlıkta O’nu görmeye başlar. Güneşin doğuşunda, bir bebeğin gülüşünde, gökyüzünün sonsuzluğunda Yaradan’ın tecellisini hisseder. İlahi aşk, insana faniliği unutturur, onu ebediyete kavuşturur. Burada kayıp da yoktur, hüzün de; yalnızca vuslat ve huzur vardır.
Peki, bu iki aşk birbirinden bütünüyle ayrı mıdır? Aslında değildir. Dünyevi aşk, çoğu kez insana Allah’ı hatırlatır. Bir güzelin gözlerinde parlayan ışık, aslında İlahi nurun yansımasıdır. İlahi aşk ise insana sevmeyi öğretir; her varlığı Yaradan’dan bir parça gibi görmeyi, şefkatle kucaklamayı telkin eder. Böylece dünyevi ve ilahi aşk arasında gizli bir köprü kurulur: biri insandan başlar, diğeri Allah’a ulaştırır.
İlahi aşk ise bambaşka bir boyuttur. Bu aşkta yüz yoktur, şekil yoktur, zaman ve mekân yoktur. İlahi aşk, kulun kalbinde Allah’a duyduğu sınırsız sevginin adıdır. Dervişler bu aşkı bir “yanma” olarak tarif ederler: dünyevi sevgilerin ateşi geçici yakarken, ilahi aşkın ateşi insanı ebedi bir nurla kavurur.
Bu aşkı yaşayan kişi, artık varlığın her zerresinde Allah’ı görmeye başlar. Güneşin doğuşunda O’nun nurunu, bir bebeğin tebessümünde O’nun şefkatini, gece göğünün sonsuzluğunda O’nun kudretini hisseder. İlahi aşk, insanı yalnızlıktan kurtarır, kaygıdan arındırır ve ona mutlak huzur verir. Çünkü ilahi aşkta kayıp yoktur, ayrılık yoktur, hüsran yoktur; yalnızca kavuşma, yalnızca sükûn vardır.
Dünyevi aşk, insanın insana duyduğu sevgidir. Kalbin ilk çırpınışıdır, gözlerin dile geldiği, bakışların konuştuğu o büyülü andır. Bir sesin titremesinde, bir gülüşün sıcaklığında, bir bakışın ışığında ortaya çıkar. Dünya hayatının geçici olmasına rağmen, dünyevi aşk insana yaşamın tadını hissettirir. Çünkü insan, sevdikçe var olur, bağlandıkça güçlenir.
Ne var ki dünyevi aşk, fani dünyanın kendisi gibi fanidir. Bir gün sevgili kaybolabilir, tutkular sönebilir, zaman her şeyi değiştirebilir. Ama bu geçiciliğin içinde bile dünyevi aşk, ruhu eğiten bir öğretmen gibidir. Kalbi inceltir, merhameti çoğaltır, insanı başka bir insana değer vermeyi öğretir. Yani dünyevi aşk, insanın iç dünyasında açılan ilk kapıdır; kimi zaman bu kapı başka kapılara, yani ilahi olana çıkar.
İnsan, sevgiliye bağlandıkça kalbi canlanır, ruhu incelir. Yunus Emre’nin dediği gibi:
“Aşk gelicek cümle eksikler biter, aşk ile taş yürüye, toprak dile gelir.”
Dünyevi aşk, insana yaşamın anlamını fısıldar. Fakat o da dünya gibi geçicidir. Sevgili kaybolabilir, zaman değişebilir. Yine de dünyevi aşk, insana en büyük dersi verir: sevmeyi. Çünkü sevmek, varlığın en saf eylemidir.
Dünyevi aşk, insanın insana duyduğu çekimle başlar. Bir gülüş, bir söz, bir bakış…
Kalp ansızın çarpmaya başlar ve dünya bir başka güzelleşir. Bu aşk, insanı kendinden geçirir, başka bir varlıkta kendini bulmaya çalışır. Ancak her güzellik gibi bu aşk da geçicidir. Zamanla solan çiçek gibi, dünyevi aşk da sınavlarla yüzleşir.
Ama bu aşkı küçümsemek, onun derinliğini hafife almak değildir. Çünkü dünyevi aşk, doğru yaşandığında kişiyi olgunlaştırır, ruhu derinleştirir. Aşık, sevdiğinde bir sonsuzluk bulur ve bu sonsuzluk onu asıl kaynağa, yani ilahi aşka götürebilir.
İlk bakışta dünyevi ve ilahi aşk birbirinden kopuk iki alan gibi görünse de, aslında aralarında bir geçişkenlik vardır. Dünyevi aşk, insana sevmeyi, fedakârlığı ve sabrı öğretir. Bu erdemler, ilahi aşk yolculuğunun da temel taşlarıdır. Dolayısıyla dünyevi aşk, çoğu zaman ilahi aşka giden yolda bir hazırlık işlevi görür.
Bir güzelin yüzünde görülen ışık, aslında Allah’ın nurunun bir yansımasıdır. Mevlânâ’nın ifadesiyle:
“Sevgide güneş gibi ol; dostlukta ve kardeşlikte dere gibi ol.”
Bu söz, aşkın yalnızca bireysel bir tutku değil, aynı zamanda ilahi bir öğreti olduğunu göstermektedir.
Aşk, insanın en derin tecrübesidir. Dünyevi aşk, fani olsa da insana sevmeyi, bağlılığı ve inceliği öğretir. İlahi aşk ise bu duyguları yücelterek insanı sonsuzlukla buluşturur. Böylece her iki aşk, birbirini tamamlayan iki boyut olarak insan hayatında önemli bir rol oynar.
Sonuç olarak aşk, yalnızca bir duygu değil, aynı zamanda insanı olgunlaştıran, ruhunu arındıran bir yolculuktur. Yunus Emre’nin dediği gibi:
“Aşksızlara verme öğüt, öğüdünden alır değil. Aşksız âdem hayvan olur, hayvan öğüt bilir değil.”
Demek ki aşk, insanı insan yapan en yüce değer ve onu Yaradan’a götüren en hakiki yoldur.
